« شیر و خورشید » نشان ایران شیعی

تاریخ فراموش شده

« شیر و خورشید » نشان ایران شیعی

و « هلال احمر » نشان مسیحان روم شرقی

درباره نقش ملی «شیر و خورشید» تاکنون بحث و گفت بسیار شده و بتازگی کتاب‏هایی نیز در این باره نوشته اند. متنی که در زیر می‏خوانید، نوشته‏ی استاد گرانمایه سید محمد محیط طباطبائی است.

پس از تقدیم دعای خیر و توفیق، به دعوتی که طی مرقومه شماره 71145 برای شرکت در جلسه ای به منظور انتخاب آرم برای جمهوری اسلامی ایران شده بود، ساعت 11 روز دوشنبه نهم مهر(1358) در اطاق 102 در ساختمان اداری نخست وزیری حضور یافت. در این جلسه چند تن از پژوهندگان و استادان تایخ و تمدن و فرهنگ و هنر اسلامی مانند آقای مصطفوی باستانشناس و آقای دکتر شهیدی اسلام شناس و آقای ایرج افشار دیرینه شناس و آقای یحیی ذکاء هنرشناس و آقای جوادی پور استاد طراحی و آقای ممیز معلم طراحی و آقای معصومی نقاش حضور داشتند.

بعد از حضور آقایان ابوالفضل بازرگان و عبدالعلی بازرگان به نمایندگی از نخست وزیری، مذاکرات سودمندی پیرامون موضوع نشان رسمی ایران در ادوار مختلف آغاز شد و حضار مجلس قضیه را از جهات متعدد مورد بحث و گفتگو قرار دادند و پس از یک ساعت و نیم گفت و شنید حضار، جلسه بدین نتیجه رسیدند که بطور خلاصه از نظر دقت مراجع امر میگذراند.

1- از ایران‏شهر عهد ساسانی برای ایرانیان دوره اسلامی درفشی، سکه ای، مهری و نشانی به یادگار نماند که بر آن نقش شیر و خورشیدی رسم شده باشد تا در این دوره مورد تاسی وتقلید کسی قرار گیرد.

2- در دوره اسلام علامت مشخصه حکومت اسلامی همانا رنگ پرده درفش و جامع و دستار بوده به رنگهای سفید و سبز و سیاه در می‏آمد واین رنگ سوم برای مدتی بیش از پانصد سال شعار خلافت عباسی بماند بی آنکه بر آن نقش نشانی باشد.

3- دربار بغداد در این مدت طولانی سرمشق اصلی معالم و آثار و رسومی بود که امرا و سلاطین و حکام ممالک و نواحی مختلف ایران که سر به استقلال برداشته بودند، ناگزیر از تبعیت آن بودند و میزان قدرت و غلبه در این امر تاثیری نمی گذارد. زیرا سلطان محمود غزنوی و عضدالدوله دیلمی یا ملکشاه سلجوقی خود را نایب خلیفه زمان در قلمرو سلطنت خود میشمردند.

4- در میان سلسله‏های تابع خلافت عباسی، سلجوقیان بنا به سنت ایلیاتی خود شیری بر پرده علم خانوادگی داشتند که تا صده هفتم نشانی از آن در پیش بقایای اتابکان سلجوقی در داخل و خارج ایران احیانا به نظر می‏رسد و در این مرحله است که نقش خورشید به اعتبار رابطه ای که میان شمس و برج اسد در فن نجوم وجود داشت یا به سبب دیگری، بر صورت شیر افزده شد. وجود نمونه ای از این ترکیب و نقشی در داخله ایران و مقدم بر زمان غیاث الدین کیخسور در اناطولی دلیل است که ابن عبری در روایت خود راجع به شیر و خورشید که از این عبری در داستان سوزاندن کتاب خانه اسکندریه در صدر اسلام نبوده است.

5- وجود نقش شیر بر پرده علم سلجوقی که اعجاب و ستایش سخنوران ایران را بر می‏انگیخت در نظر شیعیان روز افزون کشور که در تلاش ظهور و قیامی وقت می‏گذراندند، این اندیشه را طرح می‏کرد که صورت شیر را تصویر خطی و نموداری از لقب محبوب حضرت علی بن ابیطالب یا اسدالله الغالب به شمار آورند و دراین نشان گویی وسیله ای برای ابراز مهر و علاقه باطنی خود یافتند و به همین سبب در دوره مغول دو بار مجال به دست آوردند که نقش شیر و خورشید را با نام دوازده امام یک بار بر سکه محمد خدابنده ضرب کنند و پیش از آن هم، بر سکه ای از آباقاخان ایلخان پدیدار ساخته بودند.

6- جنید، جد شاه اسمعیل نبیره شیخ صفی الدین که دیرزمانی را در قلمرو زندگانی شیعیان شام و روم به سر برده و به تربیت روحی علویان آن مرز و بوم پرداخته بود وقتی که می‏خواست تخته پوست درویشی موروث را به تخت سلطنت اکتسابی مبدل سازد، نقش شیر و خورشید را بر علم مریدان خود نقش کرد که در دوره پسرش سلطان حیدر، قزلباش نام گرفتند و دولت شیعه صفویه را به وجود آوردند.

7- علم شیرو خورشید خاندان صفوی که مروج و حامی مذهب شیعه بودند در مقابل نقش هلال بیرق عثمانی، که رمز مسلمان سنی شناخته شده بود، درمدت سه قرن نشان دولت شیعه ایران شناخته شد.

8- شیر و خورشید ایران عهد صفوی تا قاجاریه بر درفش روی دست و پا ایستاده و بر فلوس مستی خفته بود و تیغی بدست نداشت. در زمان آقامحمدخان شکل خورشید به لفظ محمد(ص) و شیر به نام علی(ع) مزین شد و این اندیشه را بر ذهن بینندگان معتقد القا می‏کرد که خورشید رمز نبوت و شیر رمز ولایت شیر خداست.

9- در عهد فتحعلی شاه درفش شیر و خورشید بیرق ذوالفقاری در کنار خود داشت که در نیمه قرن گذشته از ترکیب این دو بیرق و دو نقش، یک بیرق با نقش شیر و خورشیدی پرداخته شد که شمشیر ذوالفقار به دست داشت.

10- قبلا دایره خورشید روی شیر به صورتی چشم و ابرودار آراسته بود که به روزگار مشروطه از آن پیراسته و ساده شد. چنانکه فعلا پدیدار است.

11- نشان شیرو خورشید که پانصد سال پیش به بعد همواره نشان تنها مملکت شیعه عالم یعنی ایران شناخته شد، در سال 1325 هجری هنگام تصویب متمم قانون اساسی به تصویب وکلای مجلس اول رسید که چند مجتهد و چندین عالم مذهب شیعه در میان آنان وجود داشتند.

بدیهی است در صورتی که در ابقای آن، تصور محظوری می‏کردند با آن آزادی بی حدی که وکلای دوره اول از آن برخودار بودند قطعا در این باره اظهاری می‏کردند که در صورت مذاکرات مجلس به چاپ میرسید و عنداللزوم از تصویب آن خودداری میکردند.

12- ترکان عثمانی پانصد سال پیش از غلبه بر دولت روم شرقی استانبل را به اسلامبول تغییر اسم دادند و کلیسای سن سوفی را به مسجد ایاصوفیه مبدل ساختند. اما نقش هلال را که رمز عظمت روم شرقی بود به میراث حفظ کردند و پنجاه سال پیش که سلطنت و خلافت آل عثمان را لغو کردند و دولت جمهوری عرفی را به جای سلطنت مشروطه مشروع بنیاد نهادند، حاضر شدند که آثار دین خود را از مسجد ایاصوفیه بردارند ولی حاضر نشدند. نقش هلال را که در طی پنج قرن متوالی رمز دین اسلامی پیش مسیحیان عالم شده بود به نقش دیگری مبدل سازند.

13- بنابر آنچه به اختصار برگذار شد، شیرو خورشید که در مدت پانصد صال بطور مستمر نشان کشور شیعه ایران در سراسر جهان معرفی شده و شیعیان ایرانی اعم از عارف و عامی بدان مانند یک اثر مقدسی مینگریسته اند و آنرا زینت چاپ کتاب‏های مذهبی وعرفانی و اخلاقی خود اختیار می‏کردند و در برابر صلیب سرخ ملت‏های عیسوی و هلال احمر کشورهای مسلمان، شیرو خورشید گلگون خود را نشانه تنها کشور مسلمان شیعه به جهانیان شناسانده اند. در این صورت سزاوار است اینک که قانون اساسی حکومت جمهوری اسلامی ایران در دست تصویب قرار دارد، به پاس احترام و اعتباری که این نشان در طی قرن‏ها برای مذهب شیعه و ملت مسلمان ایران فراهم آورده است، اولیای امر و اعضای مجلس موقر خبرگان نشان شیرو خورشید را به همان نظر توقیر و احترامی بنگرند که در صدر مشروطه از طرف آیات اعظام و حجج اسلام عصر مرحومان آخوند ملاکاظم خراسانی و سید محمد طباطبائی و سید عبدالله بهبهانی و شیخ محمدتقی نجفی و اصفهانی و سید حسن مدرس طباطبائی و سایر علمای اعلام ایران نگریسته میشد و بهیچ گونه تصرف اساسی در شکل جهان شناخته آن رضا ندهند و از تصویب بگذرانند و بر رنگ مصوب پرده درفش ملی بیفزایند. با تقدیم و احترامات فائقه، محمد محیط طباطبائی

نظرات شما عزیزان: